دارک وب چیست؟ آیا باید نگران باشیم؟

دارک وب ریشه‌های اولیه‌اش به اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ برمی‌گردد؛ زمانی که اولین شبکه‌های ناشناس‌سازی اینترنتی مانند Freenet ایجاد شدند. این شبکه‌ها با هدف حفاظت از حریم خصوصی کاربران و مبارزه با سانسور اینترنت طراحی شدند. در سال ۲۰۰۲ میلادی، پروژه‌ی تور (Tor) معرفی شد که از یک سیستم مسیریابی منحصرب به فرد برای ناشناس کردن فعالیت‌های کاربران استفاده می‌کرد. این تکنولوژی به سرعت محبوب شد و دارک‌وب علنا به محیطی تبدیل شد که هم مورد استفاده‌های قانونی و هم غیرقانونی قرار می‌گرفت. با این حال، در کنار اصطلاح دارک‌وب، عبارت دیپ وب نیز مطرح شده که این دو ترکیب لغوی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.

دیپ وب و دارک وب چیست: تفاوت‌ها و شباهت‌ها

دیپ وب و دارک وب هر دو به بخش‌هایی از اینترنت اطلاق می‌شوند که در دسترس عموم نیستند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. دیپ وب (Deep Web) شامل تمامی محتوایی است که از طریق موتورهای جستجو قابل دسترسی نیست، مانند ایمیل‌های شخصی، پایگاه‌های داده دانشگاهی و سیستم‌های داخلی سازمان‌ها. این بخش از اینترنت بسیار گسترده بوده و در واقع بیشتر حجم اینترنت را شامل می‌شود. دارک‌وب، زیرمجموعه‌ای از دیپ وب به شمار می‌رود که به طور عامدانه مخفی شده و برای دسترسی به آن به نرم‌افزارها و پروتکل‌های خاصی مانند اپلیکیشن تور (Tor) نیاز است.

دیپ وب و دارک وب چیست: تفاوت‌ها و شباهت‌ها

دیپ وب و دارک وب هر دو به بخش‌هایی از اینترنت اطلاق می‌شوند که در دسترس عموم نیستند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. دیپ وب (Deep Web) شامل تمامی محتوایی است که از طریق موتورهای جستجو قابل دسترسی نیست، مانند ایمیل‌های شخصی، پایگاه‌های داده دانشگاهی و سیستم‌های داخلی سازمان‌ها. این بخش از اینترنت بسیار گسترده بوده و در واقع بیشتر حجم اینترنت را شامل می‌شود. دارک‌وب، زیرمجموعه‌ای از دیپ وب به شمار می‌رود که به طور عامدانه مخفی شده و برای دسترسی به آن به نرم‌افزارها و پروتکل‌های خاصی مانند اپلیکیشن تور (Tor) نیاز است.

برای دسترسی به دارک‌وب، ابزارها و نرم‌افزارهای خاصی مورد نیاز است که مهم‌ترین آنها برنامه تور (Tor) است. این نرم‌افزار از پروتکل‌های رمزگذاری چندلایه استفاده می‌کند که به آن «مسیریابی پیازی» گفته می‌شود. مسیریابی پیازی به این معنی است که داده‌ها در چندین لایه رمزگذاری می‌شوند و از طریق مجموعه‌ای از سرورهای ناشناس عبور می‌کنند تا به مقصد نهایی برسند. این فرایند باعث می‌شود که ردیابی کاربران و شناسایی هویت آنها تقریب غیرممکن باشد.

سایر نرم‌افزارهای استفاده‌شده برای دسترسی به دارک وب

علاوه بر تور، ابزارهای دیگری مانند I2P (Invisible Internet Project) و Freenet نیز برای دسترسی به دارک‌وب استفاده می‌شوند. I2P به عنوان یک شبکه‌ی ناشناس داخلی شناخته می‌شود و بیشتر برای ارتباطات امن داخلی استفاده می‌شود. Freenet به کاربران اجازه می‌دهد تا فایل‌ها را به صورت غیرمتمرکز ذخیره و به اشتراک بگذارند و امنیت بالایی در حفظ حریم خصوصی کاربران را ارائه می‌دهد.

پروژه سیلک رود؛ دریچه‌ای جدید

یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ دارک‌وب، ظهور سیلک رود (Silk Road) در سال ۲۰۱۱ بود. این بازار به کاربران اجازه می‌داد که کالاهای غیرقانونی مانند مواد مخدر و اسلحه را با استفاده از بیت‌کوین به عنوان ارز مجازی خرید و فروش کنند. پس از تعطیلی سیلک رود توسط FBI در سال ۲۰۱۳، چندین بازار مشابه ظاهر شدند که تلاش کردند جایگزین این پلتفرم شوند. این موضوع نشان داد که تقاضا برای بازارهای ناشناس همچنان بالا بوده و تعطیلی یک بازار به معنای پایان فعالیت‌های غیرقانونی در دارک‌وب نیست.

فعالیت‌های رایج در دارک وب

دارک وب فضایی است که در آن فعالیت‌های مختلفی صورت می‌گیرد؛ از فعالیت‌های قانونی تا غیرقانونی. در ادامه به برخی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و محتواهای موجود در دارک‌وب اشاره می‌شود:

بازارهای غیرقانونی

بازارهای دارک‌وب، محلی برای خرید و فروش کالاها و خدمات غیرقانونی هستند. برخی از مشهورترین مواردی که در این بازارها یافت می‌شوند عبارت‌اند از:

• مواد مخدر: دارک‌وب به عنوان یک پلتفرم برای فروش انواع مواد مخدر عمل می‌کند.
• اسلحه و تجهیزات نظامی: فروش سلاح‌های گرم و تجهیزات نظامی نیز در این بازارها رایج است.
• خدمات هکری و داده‌های دزدیده شده: ارائه خدمات هکری و فروش اطلاعات شخصی و مالی دزدیده ‌شده در دارک‌وب به وفور انجام می‌شود.

استفاده‌های قانونی و مثبت از دارک وب

در کنار فعالیت‌های غیرقانونی، دارک‌وب به عنوان فضایی برای حفظ حریم خصوصی و آزادی بیان هم استفاده می‌شود. به عنوان مثال:

• پلتفرم‌های ارتباطی امن برای روزنامه‌نگاران و کنشگران سیاسی: بسیاری از روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر از دارک‌وب برای ارتباط امن و ناشناس استفاده می‌کنند.
• مکان‌های مجازی برای اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس: وب‌سایت‌هایی مانند SecureDrop به کاربران اجازه می‌دهند تا اطلاعات محرمانه را به صورت ناشناس با روزنامه‌نگاران به اشتراک بگذارند.
• گروه‌های پشتیبانی برای موضوعات حساس: گروه‌هایی در دارک‌وب وجود دارند که به افراد کمک می‌کنند تا مسائل حساسی مانند اعتیاد یا خشونت خانگی را بدون افشای هویت خود مورد بحث قرار دهند.

تهدیدات و جرائم سایبری در دارک وب

یکی از بزرگ‌ترین معضلات دارک‌وب، جرائم سایبری تلقی می‌شود. به دلیل ماهیت ناشناس و غیرقابل ردیابی، دارک‌وب محیطی مناسب برای انجام جرائمی مانند موارد زیر است:

• حملات سایبری سفارشی: مجرمان می‌توانند حملات DDoS یا هک‌های سفارشی را از طریق دارک‌وب انجام دهند.
• فروش بدافزارها و ابزارهای هکری: ابزارهای مخرب مانند کی‌لاگرها، رنسوم‌ورها و تروجان‌ها به فروش می‌رسند.
• استخدام هکرها برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی: مجرمان می‌توانند هکرها را برای نفوذ به سیستم‌ها یا سرقت اطلاعات استخدام کنند.

استفاده از ارزهای دیجیتال در دارک وب

ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین به دلیل ناشناس بودن تراکنش‌ها به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت در دارک‌وب مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، برخی از ارزهای دیجیتال خصوصی‌تر نظیر مونرو محبوبیت بیشتری در بین کاربران دارک‌وب پیدا کرده‌ است؛ چرا که تراکنش‌های آنها بسیار سخت‌تر از بیت‌کوین ردیابی می‌شود.

بسیاری از دولت‌ها در تلاش هستند تا تراکنش‌های ارزهای دیجیتال را بیشتر نظارت کنند و مقررات سخت‌گیرانه‌تری را وضع کنند. با این اوصاف، به دلیل ویژگی‌های ناشناس بودن ارزهای دیجیتال، این امر هنوز با مشکلاتی همراه بوده و پیگیری مجرمان سایبری همچنان دشوار باقی مانده است.

برای مقابله با جرائم در دارک‌وب، سازمان‌های امنیتی بین‌المللی مانند یوروپل و FBI به طور مداوم تلاش می‌کنند تا بازارهای غیرقانونی را شناسایی و تعطیل کنند. این تلاش‌ها در برخی موارد موفق بوده‌اند و چندین بازار بزرگ تعطیل شده است. با این حال، فعالیت‌های غیرقانونی همچنان به شکل‌های جدیدتر و پیچیده‌تر ادامه دارند.

تاثیر دارک وب بر جامعه

دارک‌وب تاثیرات گسترده‌ای بر جامعه داشته است. از یک سو، امکاناتی را برای مبارزه با سانسور و حفاظت از آزادی بیان فراهم کرده و به گروه‌های مختلف اجازه داده تا اطلاعات حساس را به اشتراک بگذارند. از سوی دیگر، به عنوان مکانی برای تجارت غیرقانونی و جرائم سایبری شناخته شده و تاثیرات منفی بر امنیت عمومی داشته است.

برای برخی افراد و گروه‌ها، دارک‌وب یک وسیله حیاتی برای ارتباط امن و دسترسی به اطلاعات ممنوعه است. به عنوان مثال، کنشگران حقوق بشر می‌توانند به اطلاعات حساس درباره نقض حقوق بشر در کشورهایی که سانسور شدیدی دارند، دست پیدا کنند. از طرف دیگر، دارک‌وب به عنوان یک پلتفرم برای تجارت مواد مخدر، اسلحه و خدمات هکری شناخته شده است. این موضوع موجب افزایش تجارت غیرقانونی و افزایش خطرات امنیتی در جوامع شده است.

آینده دارک وب؛ به سمت جرائم بیشتر؟

با رشد فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و رمزگذاری کوانتومی دارک‌وب احتمالا در آینده به شکل‌های پیچیده‌تر و ناشناس‌تری توسعه خواهد یافت. از طرف دیگر، پیشرفت‌های جدید در زمینه امنیت سایبری می‌تواند به سازمان‌های قانونی کمک کرده تا با جرائم دارک وب بهتر مقابله کنند. با این حال، استفاده‌های قانونی و غیرقانونی از دارک وب همچنان ادامه خواهد داشت و این بخش از اینترنت به عنوان یک چالش پیچیده باقی می‌ماند.

دارک وب یک بخش پنهان و ناشناخته از اینترنت به حساب می‌آید که مزایا و معایب خاص خود را دارد. از فعالیت‌های غیرقانونی گرفته تا حفظ حریم خصوصی و مبارزه با سانسور، دارک وب فضای چند وجهی است که به دلیل ماهیت ناشناس خود، هم چالش‌ها و هم فرصت‌هایی را برای کاربران ایجاد می‌کند. آگاهی از جنبه‌های مختلف این فضا می‌تواند به کاربران کمک کند تا با آگاهی بیشتری از آن استفاده یا از خطرات آن دوری کنند.